
MINDFULNESS (ME) EĞİTİMLERİNE DAİR?
Günümüzde her alanda sıklıkla karşılaştığımız mindfulness, içinde bulunulan an’a bilinçli ve yargısız olarak odaklanmak demektir. Kavramın Türkçe karşılığına ilişkin henüz bir uzlaşma bulunmasa da dilimizdeki karşılığının, ‘fark et-ve an’da kal’ köklerinin birleştiği ve ‘farkındalık’ kavramına benzeşen farkandalık olduğu düşünülmektedir. Yani içinde bulunulan an’ın bilinçli olarak farkında olmak.
Mindfulness uygulamalarının kökeni/doğuşu 4 bin yıl öncesine dayanan Paskalya tasavvuf geleneklerinde görülse de, gelişimi Batı’ya aittir. Hikaye, Massachuset Üniversitesinde zamanın genç doktoru Jon Kabat Zinn tarafından yazılmıştır. Bu doğrultuda MBSR (yani Mindfulness Based Stress Reduction, namı diğer Mindfulness temelli stres azaltma programı), kronik ağrılarından mustarip bir grup hasta için geliştirilmiştir. Ardından klinik psikoloji alanında Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT, CBT, Cognitive Behavior Therapy) temeli ile entegre edilerek, Mark Williams tarafından MBCT (yani Mindfulness based Cognitive Therapy) olarak gelişim göstermiştir. Zamanla mindfulness yaklaşımı farklı ihtiyaçlara yönelik olarak da, alan uzmanları tarafından oluşturulmaya başlanmıştır. ME yani Minfulness Eğitimi (Mindfulness Education) ya da MinE yani Eğitimde Mindfulness (Mindfulness in Education) geliştirilmiş ve okul çağı çocuklarına uygun hale getirilmiştir. Oysa bu uygulamalar sadece çocuklar için değil, kültürel yapısı gereği yoga ve meditasyona aşina olmayan yetişkinler için de uygun hale gelmiştir.
Farkandalık uygulamaları temelde o anda oluşan deneyimlere, nefese ve bedensel duyulara odaklanmayı içermektedir. Uygulamalar beş duyu organı yoluyla farkında olma ve değerleri içeren tutumu ele almaktadır. Buna göre, beş duyu organını temel alan dokunma, koku, tat, görme, duyma duyularına ilişkin duyumsamaları yargısız olarak gözlemlemeyi içerir.
Farkandalık becerilerinin tutum ile açıklanan boyutu değerleri içermektedir. Duygu ve düşüncelerin yargısız bir biçimde kabulünü içeren tutum olumlu değerler kazanılmasını da kolaylaştırmaktadır. Cömertlik, minnettar olma, affetme, iyi dilekler gönderme, kendine ve başkalarına karşı şefkat gösterme gibi beceri geliştirme basamaklarına ayrılmaktadır (Frey & Totton, 2016).
Özellikle çocuklarla yürütülen çalışmalarda, dış uyaranlarla alınan bilgiler, duyular ve duyumsamalarla anlamlandırma sürecine girdiğinden dolayı farkandalık programlarında duyular ve duyumsamaların çok önemli rolü vardır (Snel, 2016). Farkandalık kavramını, çocuk ve ergenlerle yaptığı çalışmalar bağlamında açıklayan Shapiro, Carlson, Astin ve Freedman (2006)’ya göre farkandalık oluşumunun dikkat, tutum ve niyet olarak üç boyutu bulunmaktadır. Buna göre dikkat boyutu içinde bulunulan an’a bilinçli olarak odaklanmayı içerirken tutum açıklık ve kabulü içermektedir. Farkandalığın üçüncü boyutunu oluşturan niyet ise uygulamaların kişisel güdülenme yoluyla deneyimlenmesini içermektedir (Shapiro, Carlson, Astin, & Freedman, 2006).
FORMAL VE İNFORMAL FARKANDALIK UYGULAMALARINA DAİR
Farkandalık uygulamalarının formal ve informal olarak iki şekilde uygulanması önerilmektedir (Frey & Totton, 2016). Buna göre formal uygulamalar planlanmış bir zamanda meditasyon pratikleri, egzersiz ve etkinlikleri içerirken informal uygulamalar bireyin günlük yaşamına farkanda olma ve içinde bulunulan an’da olan biteni yargısızca gözlemleme deneyimlerini aktarmayı içermektedir. Her biri 2-2.5 saat olan toplam 8 haftadan oluşan formal uygulamalar bir öğretmen eşliğinde uygulanabildiği gibi bireysel olarak da uygulanabilmektedir. Belirlenmiş ve ayrışmış bir mekanda belli bir zaman diliminde olmasını gerektiren formal uygulamalar Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programı, Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi ve Öz-Şefkatli Farkındalık uygulamalarını içermektedir. Bunun yanı sıra hayatın akışına uyumlanması beklenen diğer tüm uygulamalar informal uygulamalardır. Buna göre parkta yürüyüşe çıkma, araba kullanırken sesleri dinleme, gün içerisinde üç dakikalık nefes alanları oluşturma informal uygulamalara örnek olarak verilebilir. Kültüre ve duruma uyarlanabilir programlar olan Farkandalık Eğitimi (ME), ve Eğitimde Farkandalık (MinE) uygulamaları da informal uygulamalardan oluşan programlardır.
Bu bilgiler ışığında, Faranda Okullar Enstitüsünde ME101, ME201, ME301 ve ME401 isimleriyle kodlanmış bağımsız ya da aşamalı eğitimler sunulmaktadır.
ME101’e dair:
Sözün özü, Farkanda Okullar Enstitüsü (Mindful Schools Institute) tarafından sunulan ME101 Temel Mindfulness Eğitimi çerçevesinde Mindfulness uygulamalarını, kökeni, doğuşu, gelişimi, kültürel adaptasyonu, kuramsal alt yapısı, içerikleri, formal-informal ayrımı, nöropsikoloji altyapısı, bilimsel araştırma bulguları, beyin yoluyla işleyiş ve fayda sağlama yolları detaylandırılarak uygulamalarla zenginleştirilerek sunulmaktadır.
ME201’e dair:
Mindfulness yaklaşımını hem kişisel hem de profesyonel eğitim/öğretim yaşamına dahil etmek isteyen eğitimci ve adaylarının Temel Mindfulness Eğitimini (ME101) tamamlamasının ardından İleri Düzey Mindfulness Eğitimi (ME201) sunulmaktadır.
ME301’e dair:
Bu eğitim, uygulayıcı olarak belirlenmiş olan okul psikolojik danışmanlarını ve öğretmenleri kapsamaktadır. Bu çerçevede katılımcılara, toplam 18 saatten oluşan Temel Mindfulness Eğitimi (ME101) ve İleri Düzey Mindfulness Eğitimi (ME201) yoğunlaştırılmış bir biçimde sunulmaktadır. Bu doğrultuda, ilk aşamada katılımcılara, Temel Mindfulness Eğitimi çerçevesinde, mindfulness uygulamalarının tarihçesi, kapsamı, temel ve bilimsel temelleri çeşitli uygulamalar yoluyla aktarılacaktır. İkinci aşama olan İleri Düzey Mindfulness Uygulayıcı Eğitimi kapsamında uygulayıcı adayları, mindful sınıf yönetimi ve uygulamaların öğrencilere aktarılmasını öğreneceklerdir.
ME401’e dair:
Mindful Okul Danışmanlığı’nı içeren
ME501’e dair:
Mindfulness yaklaşımını psikoterapi alanında kullanmak isteyen ruh sağlığı uzmanlarına yönelik olarak hazırlanmış olan adayların ön koşul olan Temel Mindfulness Eğitimini (ME101) tamamlaması gerekmektedir. Psikoterapist olarak ruh sağlığı alanında psikolojik yardım hizmeti sunan profesyoneller için Ruh Sağlığı Uzmanlarına Yönelik Mindfulness Uygulamaları (ME401) alan uzmanlarına yönelik olarak sunulmaktadır.